ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΤΑΜΕΊΑ ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΌ ΤΟΥ ΠΛΑΝΉΤΗ
Καθώς ο Β΄ Παγκόσμιος όδευε προς το τέλος του, τον Ιούλιο του 1944, 730 αντιπρόσωποι από 44 χώρες συναντήθηκαν στο ξενοδοχείο Mount Washington κοντά στην πόλη Bretton Woods του New Hampshire. Ο σκοπός της συνάντησης ήταν ο σχεδιασμός και η εφαρμογή ενός νέου νομισματικού συστήματος το οποίο θα απέτρεπε κρίσεις τύπου 1929 και η ανοικοδόμηση της Ευρώπης και της Ιαπωνίας μετά το τέλος του πολέμου. Μετά την μεγάλη ύφεση (1929) η παγκόσμια οικονομία δεν είχε ακόμη καταφέρει να επουλώσει τις πληγές της• αν και ο κανόνας του χρυσού είχε πλέον εγκαταλειφθεί εδώ και δεκαπέντε χρόνια, χρειάστηκε ένας πόλεμος της τάξης και του μεγέθους του Β’ Παγκοσμίου για να μπορέσει να κινηθεί η παγκόσμια οικονομία.
Ένα από τα βασικά προβλήματα που γέννησε ο κανόνας του χρυσού είχε σχέση με τη ρευστότητα της παγκόσμια οικονομίας. Επειδή τα αποθέματα χρυσού δεν επαρκούσαν για τη χρηματοδότηση του παγκόσμιου εμπορίου, πολλές χώρες συμπλήρωσαν τα αποθέματα χρυσού με δολάρια και στερλίνες. Καθώς όμως τα αποθέματα δολαρίων και στερλινών αυξανόταν σε σχέση με τα αποθέματα χρυσού, δημιουργήθηκε πρόβλημα εμπιστοσύνης, το οποίο συσχετιζόταν με τη δυνατότητα μετατρεψιμότητας των νομισμάτων αυτών σε χρυσό. Αυτό οδήγησε σε κερδοσκοπικές επιθέσεις, οι οποίες ώθησαν το Ηνωμένο Βασίλειο να τερματίσει τη μετατρεψιμότητα της στερλίνας σε χρυσό, το Σεπτέμβριο του 1931. Από τότε ξεκινά μια περίοδος κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών που φθάνει μέχρι το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο.Αυτά ήταν σε γενικές γραμμές τα προβλήματα που είχαν να αντιμετωπίσουν οι αντιπροσωπίες των κρατών.
Το πραγματικό πρόβλημα όμως, όπως έδειξε η μετέπειτα πορεία, ήταν η δημιουργία και έλεγχος ενός νέου θεσμικού πλαισίου που θα προλάβαινε και θα αποσοβούσε τις παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις τύπου 1929. Σύμφωνα με τα πρακτικά της σύσκεψης θα έπρεπε να δημιουργηθεί ένα νέο Νομισματικό Σύστημα που θα συνδύαζε τη σταθερότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών με την ευελιξία της μακροοικονομικής πολιτικής. Η αντιπροσωπεία των ΗΠΑ υπό την ηγεσία του Harry White τόνιζε την αναγκαιότητα της συναλλαγματικής σταθερότητας, ενώ η Βρετανική αντιπροσωπεία υπό την ηγεσία του John Maynard Keynes υποστήριζε περισσότερο την ευελιξία στην άσκηση οικονομικής πολιτικής.
Το πρώτο άρθρο της συμφωνίας του 1944 προέβλεπε την ίδρυση του αρκετά γνωστού μας τώρα τελευταία ΔΝΤ, το οποίο θα προήγαγε τη διεθνή νομισματική συνεργασία και συναλλαγματική σταθερότητα, θα διευκόλυνε την ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου και θα βοηθούσε στην εγκαθίδρυση ενός πολύπλευρου συστήματος πληρωμών. Αρχικά το δολάριο συνδέθηκε με τον χρυσό στην τιμή των $35 ανά ουγγιά. Κάθε χώρα που συμμετείχε στο σύστημα καθόρισε μια κεντρική συναλλαγματική ισοτιμία του νομίσματος της με το δολάριο την οποία θα έπρεπε να διατηρήσει μέσα σε ένα εύρος διακύμανσης +/-1%. Σκοπός του ταμείου ήταν να παρέχει βραχυχρόνιες πιστωτικές διευκολύνσεις στις χώρες που αντιμετώπιζαν προσωρινές ανισορροπίες στα Ισοζύγια πληρωμών τους ( δηλαδή, του αθροίσματος του Εμπορικού Ισοζυγίου και του Ισοζυγίου κεφαλαιακών εισροών – εκροών). Στόχος του ταμείου ήταν να χορηγεί δάνεια σε χώρες με πρόβλημα έτσι ώστε σιγά-σιγά να αυξηθούν οι εξαγωγές αγαθών και οι εισαγωγές κεφαλαίων και ταυτόχρονα να μειωθούν οι εισαγωγές αγαθών και κεφαλαίων.
Ένα ακόμα αποτέλεσμα της συμφωνίας του Bretton Woods ήταν και η δημιουργία της Παγκόσμιας Τράπεζας η οποία μπορούσε να δανείζεται από την αγορά κεφαλαίων και ταυτόχρονα να δανείζει τις αναπτυσσόμενες χώρες ή μπορούσε να εγγυηθεί τα δάνεια που οι χώρες αυτές εξασφάλιζαν από ιδιώτες πιστωτές. Η πλήρης λειτουργία του Bretton Woods ουσιαστικά ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 1958, όταν η χώρες της Δυτικής Ευρώπης υλοποιώντας το όγδοο άρθρο της συμφωνίας επέτρεψαν την μετατρεψιμότητα των νομισμάτων τους για συναλλαγές που αφορούσαν τα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών τους. Το νέο σύστημα άρχισε να φέρνει σε λίγο τα αποτελέσματά του με την μορφή της ραγδαίας ανάπτυξης του διεθνούς εμπορίου και τον επενδύσεων.
Αν και στο σημείο αυτό θα κλείσουμε σήμερα το σημείωμά μας, θα παραμείνουμε στο Bretton Woods, στον John Maynard Keyns και στις απόψεις που ο πατριάρχης της μακροοικονομίας εξέφρασε στο συνέδριο, τις οποίες θα αναλύσουμε στο επόμενο σημείωμα μας.
Ένα από τα βασικά προβλήματα που γέννησε ο κανόνας του χρυσού είχε σχέση με τη ρευστότητα της παγκόσμια οικονομίας. Επειδή τα αποθέματα χρυσού δεν επαρκούσαν για τη χρηματοδότηση του παγκόσμιου εμπορίου, πολλές χώρες συμπλήρωσαν τα αποθέματα χρυσού με δολάρια και στερλίνες. Καθώς όμως τα αποθέματα δολαρίων και στερλινών αυξανόταν σε σχέση με τα αποθέματα χρυσού, δημιουργήθηκε πρόβλημα εμπιστοσύνης, το οποίο συσχετιζόταν με τη δυνατότητα μετατρεψιμότητας των νομισμάτων αυτών σε χρυσό. Αυτό οδήγησε σε κερδοσκοπικές επιθέσεις, οι οποίες ώθησαν το Ηνωμένο Βασίλειο να τερματίσει τη μετατρεψιμότητα της στερλίνας σε χρυσό, το Σεπτέμβριο του 1931. Από τότε ξεκινά μια περίοδος κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών που φθάνει μέχρι το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο.Αυτά ήταν σε γενικές γραμμές τα προβλήματα που είχαν να αντιμετωπίσουν οι αντιπροσωπίες των κρατών.
Το πραγματικό πρόβλημα όμως, όπως έδειξε η μετέπειτα πορεία, ήταν η δημιουργία και έλεγχος ενός νέου θεσμικού πλαισίου που θα προλάβαινε και θα αποσοβούσε τις παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις τύπου 1929. Σύμφωνα με τα πρακτικά της σύσκεψης θα έπρεπε να δημιουργηθεί ένα νέο Νομισματικό Σύστημα που θα συνδύαζε τη σταθερότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών με την ευελιξία της μακροοικονομικής πολιτικής. Η αντιπροσωπεία των ΗΠΑ υπό την ηγεσία του Harry White τόνιζε την αναγκαιότητα της συναλλαγματικής σταθερότητας, ενώ η Βρετανική αντιπροσωπεία υπό την ηγεσία του John Maynard Keynes υποστήριζε περισσότερο την ευελιξία στην άσκηση οικονομικής πολιτικής.
Το πρώτο άρθρο της συμφωνίας του 1944 προέβλεπε την ίδρυση του αρκετά γνωστού μας τώρα τελευταία ΔΝΤ, το οποίο θα προήγαγε τη διεθνή νομισματική συνεργασία και συναλλαγματική σταθερότητα, θα διευκόλυνε την ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου και θα βοηθούσε στην εγκαθίδρυση ενός πολύπλευρου συστήματος πληρωμών. Αρχικά το δολάριο συνδέθηκε με τον χρυσό στην τιμή των $35 ανά ουγγιά. Κάθε χώρα που συμμετείχε στο σύστημα καθόρισε μια κεντρική συναλλαγματική ισοτιμία του νομίσματος της με το δολάριο την οποία θα έπρεπε να διατηρήσει μέσα σε ένα εύρος διακύμανσης +/-1%. Σκοπός του ταμείου ήταν να παρέχει βραχυχρόνιες πιστωτικές διευκολύνσεις στις χώρες που αντιμετώπιζαν προσωρινές ανισορροπίες στα Ισοζύγια πληρωμών τους ( δηλαδή, του αθροίσματος του Εμπορικού Ισοζυγίου και του Ισοζυγίου κεφαλαιακών εισροών – εκροών). Στόχος του ταμείου ήταν να χορηγεί δάνεια σε χώρες με πρόβλημα έτσι ώστε σιγά-σιγά να αυξηθούν οι εξαγωγές αγαθών και οι εισαγωγές κεφαλαίων και ταυτόχρονα να μειωθούν οι εισαγωγές αγαθών και κεφαλαίων.
Ένα ακόμα αποτέλεσμα της συμφωνίας του Bretton Woods ήταν και η δημιουργία της Παγκόσμιας Τράπεζας η οποία μπορούσε να δανείζεται από την αγορά κεφαλαίων και ταυτόχρονα να δανείζει τις αναπτυσσόμενες χώρες ή μπορούσε να εγγυηθεί τα δάνεια που οι χώρες αυτές εξασφάλιζαν από ιδιώτες πιστωτές. Η πλήρης λειτουργία του Bretton Woods ουσιαστικά ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 1958, όταν η χώρες της Δυτικής Ευρώπης υλοποιώντας το όγδοο άρθρο της συμφωνίας επέτρεψαν την μετατρεψιμότητα των νομισμάτων τους για συναλλαγές που αφορούσαν τα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών τους. Το νέο σύστημα άρχισε να φέρνει σε λίγο τα αποτελέσματά του με την μορφή της ραγδαίας ανάπτυξης του διεθνούς εμπορίου και τον επενδύσεων.
Αν και στο σημείο αυτό θα κλείσουμε σήμερα το σημείωμά μας, θα παραμείνουμε στο Bretton Woods, στον John Maynard Keyns και στις απόψεις που ο πατριάρχης της μακροοικονομίας εξέφρασε στο συνέδριο, τις οποίες θα αναλύσουμε στο επόμενο σημείωμα μας.
